13 januari
Case
Jezelf vergeten is bevestigd worden door de tienduizend dingen.
(Dogen Kigen, Genjokoan)
Kort
Bestaan is relaties aangaan.
Iets langer
Dit is de derde zin van de passage uit Dogens Genjokoan, die ik sinds eergisteren kort bespreek. Als je hem uit zijn context haalt, lijkt er geen touw aan vast te knopen. Wat zijn die tienduizend dingen? En waarin bevestigen ze je, als je jezelf vergeet?
Gisteren zagen we dat 'jezelf vergeten' betekent dat je ophoudt met zoeken naar je ware zelf. Dat was onder mystici in de tijd van de Boeddha de grote zoektocht. En dat is het vandaag in de populaire cultuur nog altijd. We horen te zoeken naar onze ware passie. We moeten ons potentieel realiseren. De ondernemer van ons eigen leven worden. Het lijkt soms wel de enige manier waarop we nog kunnen denken aan een zinvol leven. Alles hangt af van onszelf. De enige motivatie die echt telt, is de innerlijke motivatie. Soms denken mensen zelfs dat ze pas een relatie met iemand kunnen aangaan, als ze geleerd hebben om alleen te leven. Zo stellen we onszelf in de eerste plaats voor als fundamenteel eenzaam. Dat is niet alleen dodelijk vermoeiend. Het is ook een vette illusie.
Net dat was de grote vernieuwing van wat de Boeddha 'niet-zelf' noemde. We bestaan niet als een zelf, als een ding, als iets aparts. We bestaan als een wolk van relaties. Onze ervaringen, waarnemingen, sensaties, gedachten, gevoelens,... het zijn allemaal contactmomenten. En die momenten worden omgesmeed tot een zelfgevoel. Dat betekent dat de manier waarop we vorm geven aan onze contacten ons 'zelf' vormt.
Dat is niet per se hetzelfde als ontwaken tot de eenheid met het Alles, of het Heelal, of het Leven, of een ander hoofdletterwoord. Dogen formuleert het mooi: je wordt bevestigd door de tienduizend dingen. 'De tienduizend dingen' is een Chinese manier van spreken over de gewone verschijnselen, de dingen in de wereld zoals ze aan ons verschijnen. De fenomenen die ons dagelijkse bestaan vormen. 'Bevestigd worden' is een term die gebruikt als een zenleraar een leerling bekrachtigt in een verlichtingservaring. Hier zijn het dus de verschijnselen, de ervaringen, de dingen, die jou bekrachtigen. Je bestaat. Niet als apart zelf, maar in de manier waarop je relaties aangaat met de dingen om je heen. Verlichting is niet per se ontwaken tot de relatie met het Geheel. Maar tot de vele relaties van ons bestaan. Talloos veel relaties. Dat is wat we zijn.
Dat is het begin van een héél ander leven. Het lijkt wel alsof je een jas die je lang gedragen hebt, binnenstebuiten trekt, en merkt dat hij nu pas goed zit. Of, zoals Dogen vervolgt, dan kun je “lichaam en geest van jezelf én van de tienduizend dingen laten vallen”. Wat dat betekent, is voor morgen.
Voor de hele reeks, zie hier.