19 april
Case
“Met een onrustige geest oefenen leidt tot een rustige geest.”
(Kodo Sawaki)
Kort
En met een rustige geest oefenen leidt tot inzicht in onrust.
Iets langer
Lang geleden vertelde iemand me waarom ze maar niet tot mediteren kwam. “Als ik rustig ben, denk ik dat ik het niet nodig heb. Als ik onrustig ben, denk ik dat ik het niet kan.” Ik heb nooit kernachtiger gehoord hoe het idee van zen-rust ons de das kan omdoen. Het is een tweede vorm van wat ik gisteren 'de kracht van het nu-niet' noemde. In deze vorm werkt de kracht van het nu-niet als een schakelaar met maar twee standen: “neen, want nu ben ik rustig genoeg” en “neen, want nu ben ik te onrustig”. Zo hoef je nooit te oefenen. Zo kun je nooit oefenen. En zo zul je nooit oefenen. Dat is precies wat dat stemmetje wil. De baas over jou te blijven, zodat je zeker niet vrij wordt.
Het stemmetje is niet alleen bazig. Het is ook dwaas. Want hoe verleidelijk de redenering ook klinkt, ze slaat nergens op. Natuurlijk kun je wel degelijk zen beoefenen als je onrustig bent. Als je met een onrustige geest gaat zitten, zul je wellicht een onrustige meditatie hebben. Maar dat hoeft geen probleem te zijn. Als mediteren 'zitten en erkennen wat is' is, dan erken je dat er hier en nu onrust op je zitkussen zit. Prima. Is het de bedoeling om als een stuiterbal op je zitkussen te zitten? Neen. Maar als dat de situatie is, is dat de beoefening.
Mediteren is een vorm van burgerlijke ongehoorzaamheid: je bent ongehoorzaam aan om het even welke innerlijke stem die de baas over je wil spelen, die je zegt hoe je nu moet reageren. In plaats daarvan ga je zitten en reageer je gewoonweg op niets. Word je daar rustig van? Lang niet altijd. Toch zeker niet altijd tijdens die sessie. Maar heel waarschijnlijk wel na die sessie. En zo goed als zeker in de loop van de tijd. Je praktijk 'masseert' je vermogen om niet per se in te gaan op een impuls. Je kunt vrijer en helderder kijken wat er allemaal in je rond suist en beter en wijzer beslissen hoe daarmee om te gaan. Je kunt rustig onrustig zijn.
Omgekeerd ook. Je kunt ook mediteren als je denkt dat je compleet rustig bent. Als je denkt geen meditatie nodig te hebben. Die rust kun je dan inzetten om een grondiger inzicht te krijgen in de wirwar van oorzaken en gevolgen in onszelf en in de wereld. Of gewoonweg merken dat jouw 'complete rust' verre van compleet is. Er is geen eindpunt in de cultivering van het vermogen om ons bestaan grondig te bekijken. De stem die ons probeert wijs te maken dat het nu niet kan of nu niet mogelijk, verbergt iets dat niet gezien wil worden. Het is aan ons om te beslissen: laten we die stem ons leven klein houden of niet?
Voor de hele reeks, klik hier.
Deze notities zijn ook dagelijks te volgen op Bluesky en Mastodon.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.