28 maart
Case
Sereniteit als factor van ontwaken is “Terwijl je in jezelf bent, niet betrokken zijn bij jezelf, en terwijl je met anderen bent, niet betrokken zijn met anderen.” Het is ook “Je begeeft je onder verschillende soorten.”
(Dogen, Sanjushichi Hon Bopai Bunpo)
Kort
Sereniteit gaat niet over omgaan met minder maar met meer anderen.
Iets langer
Dit is de vijfde van de zeven factoren van verlichting, die ik deze week kort bespreek. De eerste twee (aandacht en dharmastudie) waren eerder koel. De volgende twee (energie en vreugde) waren eerder warm. Nu volgen er twee die vooral kalmte benadrukken: serentiteit en concentratie. Morgen bespreek ik concentratie. Nu sereniteit.
Ook aan sereniteit geeft Dogen een verrassende draai aan die ons kan behoeden voor cliché-zen. Dogen zegt twee dingen over sereniteit. In het eerste kunnen we ons vrij makkelijk vinden: “Sereniteit is terwijl je in jezelf bent, niet betrokken zijn bij jezelf, en terwijl je met anderen bent, niet betrokken zijn met anderen.” Vooral de uitsmijter van deze zin lijkt ons wel wat. Even ons niet hoeven bezig te houden met anderen, even de boel de boel laten. Heerlijk. Het eerste deel maakt het al helemaal vakantie: ik hoef me niet eens met mezelf bezig te houden. Ook die boel mag even de boel zijn. Nog heerlijker.
Maar de tweede zin rukt ons uit dat clichébeeld. Want sereniteit, zegt Dogen, is ook je onder verschillende soorten begeven. Het is de praktijk van jezelf grootmoedig bloot te stellen aan de verschillende mensen en wezens met wie we de planeet delen en die allemaal iets anders voor ogen hebben dan jij. Dit soort van sereniteit is niet zomaar een toestand. Het is een praktijk. Een kunst. Als makkelijk overprikkelde en eerder introverte figuur, erken ik dat ik dit soms een behoorlijk uitdaging vind. Reden te meer om deze factor ernstig te nemen en ze te cultiveren. Zen-rust die zich beperkt tot niet gestoord worden door anderen is geen sereniteit. Dat is segregatie. Dat is wat anders. 'Rust' wordt dan met rust gelaten worden door de anderen. In plaats daarvan vraagt Dogen ons om rustig zijn met en voor de anderen. Voor andere soorten. Opdat de wereld rustiger kan worden. En verlichter.
Voor de hele reeks, klik hier.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.