8 maart
Case
“Toen Kanzeon de hoogste wijsheid beoefende, zag ze dat alles wat ons ik vormt leeg is, en raakte zo bevrijd van alle leed.”
Kort
Het heeft pas zin om het over de leegte te hebben als we doordrongen zijn van mededogen.
Iets langer
Over deze zin kun je makkelijk een heel boek schrijven. Hij opent de Hartsoetra, een korte tekst die in zenrituelen dagelijks gezongen wordt. Hij gaat, alweer, over de leegte. Alles wat ons 'ik' vormt, wordt leeg verklaard. Dat kun je ervaren, bijvoorbeeld in meditatie. Je lichamelijke prikkels, je sensaties, je waarnemingen, je neigingen, je bewustzijn: het lijkt allemaal meer op een show van flikkerlichtjes dan op iets dat je echt een solide zelf zou kunnen noemen. Dat inzicht is een eerste stap om bevrijd te worden van een hoop leed waaronder we doorgaans gebukt gaan. Of dat klopt, moet je zelf ervaren. Dat is zo'n beetje het uitgangspunt van het hele boeddhisme.
Wat mij interesseert in deze zin is dat de filosofie van de leegte wordt beoefend door Kanzeon. Ze is een mythologische figuur, de verpersoonlijking van het mededogen. Mededogen is het beoefende verlangen om waar mogelijk leed in de wereld te verhelpen. Zonder mededogen stelt die hele leegte niet zoveel voor. Leegte betekent al bij al niet meer dan dat alle dingen bestaan uit onderdelen. En dat die onderdelen weer uiteenvallen in onderdelen. So what? Maar als je, zoals Kanzeon, doordrongen bent van de nood aan mededogen, en de wil om daaraan bij te dragen, kan de blik van de leegte wel degelijk een verschil maken.
Want ook alle leed valt uiteen in onderdelen, in gewriemel, patronen, interacties. Dus kunnen we daar kleine dingetjes in veranderen. Die grote verschillen kunnen maken. We kunnen tegelijkertijd heel wat dingen relativeren én ze tegelijkertijd beter ten goede veranderen. Kanzeon is een mythologische figuur. Voor zo'n figuren is het gemakkelijk om alle leed weg te nemen. Voor concrete mensen als wij is dat minder evident. Maar het is wel degelijk een goeie insteek. Ook dat kunnen we zelf ervaren. Dat is pas echt het uitgangspunt van het boeddhisme.
Voor de hele reeks, klik hier.