13 februari
Case
Zo is het. Zo is het. De mens vormt een ondoordringbare jungle.
(Kandaraka Sutta)
Kort
Inzien dat je jezelf niet helemaal kunt kennen is geen reden om je onderzoek te stoppen.
Iets langer
Hier horen we de Boeddha aan het woord. Hij geeft een compliment aan Pessa, een lekenleerling, die een olifantentrainer is. Pessa had hem verteld hoe hij 'elke list, sluwheid, doortraptheid of gemene truc' van een olifant in training meteen doorziet. Maar dat is nog relatief eenvoudig, weet hij, want 'dieren zijn een open boek, terwijl mensen een ondoordringbare jungle vormen.' Waarop de Boeddha met het bovenstaande citaat antwoordt: ja jong, vertel mij wat.
Ik laat even in het midden of dieren wel zo eenvoudig zijn. Maar het beeld van de mens als ondoordringbare jungle kan op verschillende manieren werken. Enerzijds zegt het beeld dat je nooit een compleet beeld kunt krijgen van een ander, of van jezelf. Dat je bescheiden genoeg moet zijn om dat in te zien. Iedereen kent wel iemand die beweert zichzelf te kennen en daardoor erg moeilijk aan te spreken is op zijn onhebbelijke kantjes. En wie weet zijn we zelf af en toe wel zo iemand en hebben we dat niet eens in de gaten. Daarom is luisteren naar reacties en feedback van anderen zo belangrijk.
Anderzijds levert dit geen vrijgeleide om je zelfonderzoek te staken. Want er is ook een tweede manier om het beeld van de jungle te interpreteren. Als je luidruchtig door een bos loopt krijg je zelden dieren te zien. Maar je er lange tijd stilzit, en elk idee dat je dieren te zien zult krijgen opgeeft, word je toch vaak verrast door wat zich allemaal laat zien. Niet alleen de talloze kleine dieren die overal krioelen en waarvoor je anders geen oog hebt. Maar ook grotere dieren blijken er plots in groten getale rond te lopen. Meditatie werkt ook zo. Als je geforceerd op zoek gaat naar je ware zelf, je meest persoonlijke stem of je diepste passie, krijg je die niet te zien. Want die bestaan niet. Als je daaruit besluit dat je net zo goed wat kunt zitten slapen op je zitkussen, krijg je ook niets te zien. Maar als je ophoudt vooraf te weten wat je denkt te moeten zien, en je blijft toch zorgvuldig stilzitten en observeren naar om het even wat er opduikt - man, je houdt het niet voor mogelijk wat voor een jungleleven zich daar dan toont.
Voor de hele reeks, klik hier.