7 februari
(Opgedragen aan Kristien Hens)
Case
Een leerling vroeg aan Meester Dasui: "Als de vuurhaarden van de kosmische cycli aanbreken en de drieduizend werelden worden vernietigd, zal dit hier dan ook vernietigd worden?"
Dasui antwoordde: "Het zal worden vernietigd."
De leerling zei: "Als dat waar is, dan wil ik de omstandigheden volgen."
Dasui zei: "Ja, we horen de omstandigheden te volgen."
(Shinji Shobogenzo)
Kort
Een zenleven is een vrijwillige duik in de omstandigheden.
Iets langer
Dit gesprekje heeft plaats in de tiende eeuw. In die tijd geloofde men dat de kosmos in duidelijke cycli was georganiseerd: een lange tijd van ontstaan, een lange tijd van bestaan, een lange tijd van vernietiging, een lange tijd niets en dan weer lange tijd van ontstaan. Dus als de leerling over vuurhaarden spreekt die de wereld bedreigen, heeft hij het niet over onze klimaatopwarming en de spanningen die ze in de nabije toekomst zullen teweegbrengen. Al is het moeilijk om zijn vraag vandaag niet in dat licht te lezen.
Hoe dan ook, de leerling stelt een vraag over een gevoel dat iedereen wel zal herkennen, vermoed ik. Hij wil wel erkennen dat alles uiteindelijk vergaat, maar als hij heel eerlijk is, maar hier geeft hij schoorvoetend toe dat hij zich toch wel een klein beetje afvraagt of hij daar niet aan kan ontsnappen. Het is één ding om 'de vergankelijkheid te aanvaarden als abstract begrip, het is een ander ding om te leven met de concrete vergankelijkheid van jouw wereld.
Het besef dat jij en je hele wereld zullen verdwijnen kan je overrompelen met een gevoel van zinloosheid, of angst. Het mooie aan dit gesprek is dat de leraar zijn leerling niet probeert te troosten met fabeltjes. Hij erkent het feit gewoonweg rustig. Ze zitten het samen te erkennen. Zo'n besef delen en bespreken maakt een verschil. In plaats van teleurgesteld te zijn, lokt dit bij de leerling iets nieuws uit. Een nieuw gevoel van zingeving. En hij geeft een pracht van een beschrijving van een zen-programma: "Ik wil de omstandigheden volgen."
Dat lees ik op twee manieren. Een eerste manier van de omstandigheden te volgen is interesse opwekken voor hoe het er aan toe gaat. In jezelf, bij je intimi, maar ook in de wereld. Getuige zijn van wat aan de hand is. Er is altijd zoveel te zien! Een tweede manier van de omstandigheden te volgen slaat op je daden. Je kunt je leven bekijken als een veld van interacties, die nooit hetzelfde zijn, wezenlijk onvoorspelbaar, en waarin je zelf de keuze hebt om er dwaas of wijs op te reageren. Omstandigheden volgen is erin deelnemen en een verschil maken. Er is altijd zoveel te doen.
Voor de hele reeks, klik hier.