30 januari
Case
Keizer Wu vroeg: “Wat is voor u de heilige waarheid?”
Bodhidharma zei: “Een grote lege hemel, niets heiligs.”
Kort
Als 'de leegte' en 'de onderlinge afhankelijkheid' echt hetzelfde zijn, is heiligheid een overbodig woord.
Iets langer
Deze uitwisseling tussen de Chinese keizer Wu en de Indiase boeddhistische leraar Bodhidharma volgt op de uitwisseling die ik sinds gisteren besprak. Bodhidharma heeft zonet tegen de keizer gezegd dat hij ondanks zijn rijkelijke steun aan boeddhistische tempels geen ene moer van het boeddhisme had begrepen. Dat moet je durven tegenover een autocratische vorst. Maar Wu lijkt gefascineerd te zijn door deze vreemde kerel, en wil meer te weten komen. Dus als verdiensten vergaren niet de essentie van het boeddhisme is, wat dan wel? Wat is dan volgens Bodhidharma de grote heilige waarheid? En weer lijkt Bodhidharma de draak te steken met zijn vraag: “Eén grote hemel, niets heiligs.”
Is er voor zenboeddhisten dan niets heilig? Is alles leeg en zinloos? Maakt het allemaal niet uit? En is dat dan de fameuze verlichting? Neen. Maar die interpretatie is wel begrijpelijk. Soms denk ik dat de term 'leegte' de grootste miskleun van het hele boeddhisme is geweest. Want vermoedelijk heeft die term meer voor verwarring gezorgd dan voor verlichting. 'Leegte' betekent niet dat er niets is. Of dat de verschijnselen die we ervaren niet echt bestaan. Leegte betekent weinig meer dan dat er nergens een vaste, eeuwige essentie te vinden is. Leegte is een ander woord voor relationaliteit: voor het feit dat alles wat bestaat een wolk van interacties is, én niets anders. Als je de wereld werkelijk zo bekijkt, dan kun je inderdaad zeggen dat er nergens zoiets bestaat als een apart of hoger of dieper soort van heiligheid. En ja, dàt zou je inderdaad de heilige waarheid van het boeddhisme kunnen noemen. Niet 'heilig' in de zin van een ander soort van realiteit', maar in de zin van richting gevend aan onze aandacht, aan onze daden en aan ons idee van een zinvol leven.
“Wie bent u dan?” vraagt Wu verder. Dat is een goede vraag. Die is voor morgen.
Voor de hele reeks, klik hier.