25 januari
Case
Yunyan vroeg Daowu: “Wat doet de bodhisattva van het grote mededogen met zoveel handen en ogen?”
Daowu zei: “Het lijkt op iemand die 's nachts naar een hoofdkussen grijpt.”
(Shoyoroku)
Kort
Aangezien we een verzameling gewoontes en patronen zijn, kunnen we er maar beter goede kweken.
Iets langer
'Bodhisattva's' zijn boeddhistische beoefenaars die hun praktijk niet zozeer inzetten voor hun eigen heil, maar voor het verminderen van leed in de wereld. Dit ideaal ontstond ten dele uit ontevredenheid met het oudste beeld van de boeddhistische verlichting, dat stelde dat een ontwaakt mens niet langer herboren wordt en verdwijnt in 'nirvana', om voor altijd van alle lijden verlost te zijn. Na een paar eeuwen begonnen steeds meer boeddhisten dat te zien als een onaanvaardbaar egoïstisch beeld. En zo ontstond een nieuw ideaal: de bodhisattva, letterlijk 'het verlichtingswezen'. Die belooft om niet te verdwijnen in nirvana en zijn mate van verlichting te blijven inzetten voor een betere wereld. Moment na moment. Wedergeboorte na wedergeboorte. Een van de bekendste mythologische bodhisattva's is Kannon. Die belichaamde het mededogen zodanig dat hij honderd ogen had om leed te zien, en duizend armen om te helpen. Omdat er altijd leed te zien is, en er altijd zo ontzettend veel te helpen valt.
Over die figuur stelt Yunyan hier dus een vraag: wat doet Kannon met al die ogen en armen? Wat minder mythologisch uitgedrukt: hoe ziet een meedogend leven er in de praktijk uit? Daarop geeft Daowu een wel heel verrassend antwoord. Het lijkt op iemand die in zijn slaap onbewust een hoofdkussen onder zijn eigen hoofd schuift.
Dit beeld is pas zinnig als je stilstaat bij wat 'reïncarnatie' is. Even los van levens na de dood (en of je daar nu in gelooft of niet): in zekere zin worden we op elk moment herboren. De manier waarop we ons zojuist gedragen hebben, bouwt mee aan wie we op dit moment zijn. We worden wat we doen. Wat zijn op elk moment een hoop patronen, reacties, en gewoontes die in de loop van de tijd zijn ontwikkeld. Wie zich in actief mededogen oefent, wordt dus een meedogend mens. In die mate zelfs dat het mededogen op den duur volautomatisch draait, zonder dat je daar een bijzondere inspanning voor hoeft te leveren. Zoals bij iemand die in zijn slaap een kussen onder zijn hoofd steekt zonder dat die daarvoor wakker hoeft te worden. Het leven van Kannon, met honderd ogen die leed bekijken, en duizend armen die elk op hun eigen manier hulp bieden, lijkt een onmogelijke inspanning te vragen. Maar als je een gewoonte echt belichaamd hebt, doe je zoveel dan je ooit voor mogelijk kon houden gewoon vanzelf.
Je bent sowieso een wolk van gewoontes en patronen. Wat voor wolk hoop je te kunnen zijn? Begin je daar dan nu naar te gedragen.
Voor de hele reeks, zie hier.