7 april
Case
“Als de onderscheid makende geest plots versplintert, dan wordt de wereld gevuld door een grenzeloos licht. Dit noemen we 'de wijsheid van de grote volmaakte spiegel'.”
(Hakuin Ekaku)
Kort
Wijsheid is inzien dat alles als een bliksem is.
Iets langer
Dit is de vierde van de vijf wijsheden, vijf verschillende perspectieven op wat boeddhisten 'verlichting' noemen. Het is goed om ze alle vijf te bestuderen, want elk perspectief heeft zijn beperkingen en valkuilen. Na de witte wijsheid dat alles ruimte is, de gele wijsheid dat alles contact is, de rode wijsheid dat alles anders is, krijgen we nu de blauwe wijsheid dat alles als een bliksem is. Ik moet toegeven dat ik de beelden van de vorige zin grotendeels zelf bedacht heb. Het is mijn manier om met de vijf wijsheden om te gaan en ze te beoefenen.
Hakuins beeld voor de blauwe wijsheid doet sterk denken aan Xuansha's beeld van de wereld als één stralende parel dat ik besprak als beeld voor de witte wijsheid. Dus hoe zit dat? De witte wijsheid ziet alles als ruimte. Dus in plaats van je de identificeren met de dingen die in je opkomen – ervaringen, herinneringen, sensaties, emoties, plannen, impulsen … - bekijk je je bestaan eerder als de ruimte waarin al die dingen passeren. Dat kan een heel grote rust en stabiliteit creëren, waarin alles wat passeert gezien wordt als van voorbijgaande aard waar je niet per se op moet reageren.
We zouden kunnen zeggen dat de blauwe wijsheid niet alles ziet als ruimte, maar als tijd. Als moment. Waar de witte wijsheid tot grote rust leidt, gaat de blauwe wijsheid over heel precies handelen op het juiste moment. Zoals een bliksem heel snel en heel precies inslaat op een heel concrete plaats. De blauwe wijsheid ziet zelfs dat elke moment, en elk ding op elk moment zo'n blikseminslag is. In plaats van een compleet sereen beeld van de wereld als witte stralende parel, krijgen we nu een zinderend beeld van de hele wereld als bestaande uit niets dan bliksem-momenten.
Blauwe 'boeddha's' zijn ook zo'n bliksems. Ze voelen perfect aan wanneer ze wat kunnen zeggen of doen om iemand te helpen, en wanneer ze beter niets zeggen of doen omdat de boodschap toch niet al aankomen. Die wijsheid beoefen je niet door hard na te denken, protocollen te volgen of schema's uit het hoofd te leren. Dit kun je enkel door helemaal in het moment te zijn, met heel je bestaan de hele situatie aan te voelen - om een perfecte spiegel te zijn zoals Hakuin dat zegt - en dan plots te handelen.
Maar met dat soort wijsheid is het net als met bliksems: ze kunnen ook hele veel schade toebrengen als ze ongelukkig inslaan. De grote valkuil van de blauwe wijsheid is dat de drang om te scoren het overneemt van de witte wijsheid om stil te blijven, de gele wijsheid om empathie te voelen, en de rode wijsheid om goed te onderzoeken wat de situatie nu precies vereist.
Met die soort wijsheid is het zoals bij stand-up comedians. Je kunt een geweldige inval hebben, die mogelijk geniaal grappig zou kunnen zijn. Maar als je je publiek niet goed leest, kan de energie van de grap de hele avond naar de bliksem helpen.
Voor de hele reeks, klik hier.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.