8 januari
Case
Wie zijn beginnelingen? Is er iemand die geen beginneling is? Wanneer verlaat je de geest van de beginneling?
(Dogen Kigen, Zazenshin)
Kort
Een van de belangrijkste dingen in de zen is de geest van beginneling bewaren. Het is ook één van de moeilijkste dingen.
Iets langer
Voor zover ik weet, is zengrootmeester Dogen Kigen (1200-1253) de eerste die schreef over het belang van de geest van de beginneling (shoshin). Maar hij was zeker niet de laatste. Een van de populairste zenboeken in het westen heeft als titel Zen Mind, Beginner's Mind. Zenleraar Shunryu Suzuki bracht het uit in 1970 en het boekje wordt nog altijd herdrukt. Toen ik het voor het eerst las, begreep ik er maar weinig van. Maar dankzij de titel leek me dat wel oké. Ik was een beginneling, en blijkbaar was dat goed. Nu, meer dan vijfendertig jaar later, hoop ik die geest van de beginneling te hebben bewaard. Ik blijf sommige zen-dingen niet goed snappen. Ik blijf me afvragen wat de volgende stap in mijn eigen zenweg zou kunnen zijn. Soms is dat verwarrend. Soms is dat echt lastig. Maar doorgaans is het heerlijk om een zen-beginneling te zijn.
Misschien is het voor westerlingen iets makkelijker om een zenbeginneling te zijn dan voor pakweg Japanners. Ginder is de zen een stokoude traditie. Daardoor wordt het zenboeddhisme soms eerder gezien als iets conservatiefs, iets versteends, en niet zozeer iets dat dat ons leven grondig kan opschudden en verfrissen. Westerse zen is hoogstens een halve eeuw oud. Iedereen die er hier aan begint, krijgt te maken met een traditie die zich nog volop aan het uitvinden is. Wat is zen? Wat doe je met die rituelen? Hoe verhoud je je tot een leraar? Een groep? Wat is de bedoeling van meditatie? Wat betekent dit allemaal voor onze manier van leven? In onze wereld? Die vragen vallen in het beste geval nooit stil. De wereld verandert. Jij verandert. Het klimaat verandert. Meer nog dan in de tijd van Dogen, kan vandaag niemand geen beginneling zijn. Als onze zen dat niet weerspiegelt, klopt er iets niet.
Dat betekent niet dat de geest van de beginneling bewaren gemakkelijk is. Dat hebben oosterse boeddhisten dan weer wel voor op ons. Zij denken niet zo snel dat ze het allemaal begrepen hebben. Wij wel. Typisch beginnelingen!
Voor de hele reeks, zie hier.