6 maart
Case
“Verpletter hemelse gelukzaligheid meteen in honderd stukken.”
(Dogen, Gyobutsu-yuigi)
Kort
Soms is een heerlijke meditatie de grootste hindernis om zen te zijn.
Iets langer
Dogen schiet hier een zoveelste zen-cliché aan flarden. Hij doet dat met een zin die wellicht maar weinigen onder ons meteen zullen ervaren als 'zen'. Het klinkt inderdaad behoorlijk agressief: als je je gelukzalig voelt in een meditatieve ervaring, of door om het even wat, verpletter die gelukzaligheid dan meteen! Dat is niet wat we willen horen. Ons leven is al druk genoeg. We lopen al genoeg rond te zeulen met ballast uit ons verleden. Dan mag die zen toch wel af en toe eventjes wat opluchting brengen, niet? Moet dat dan ook meteen kapotgeslagen worden? Dat kan toch niet de bedoeling zijn?
Neen. Dat kan niet de bedoeling zijn. Letterlijk roept Dogen op om de 'Tushita hemel' te verpletteren. In het oude boeddhistische wereldbeeld is dat de hemel waar grote beoefenaars na dit leven een tijdlang kunnen genieten van de rust, voor ze in een volgend leven weer aan de slag gaan op Aarde. De boeddhistische mythologie gunt iedereen dus wel degelijk momenten van rust. En aangezien mythes altijd gaan over onze levens hier en nu, betekent dat genoeg rust inderdaad een belangrijk deel is van een zen-leven.
Maar het is niet het grote doel. Of althans: er valt veel meer te rapen dan een momentje rust of een ontsnapping uit onze realiteit. Zodra je denkt dat hemelse ervaringen wel het grote doel zijn, sla je dat idee maar beter meteen de kop in. Zen is zoveel zoveel meer dan een ontspanningstechniek. Het is zoveel meer rock 'n' roll dan een wellness-techniekje. Dogen schrijft zijn zin in zijn essay Gyobutsu-yuigi. Dat betekent zoveel als “Ontzagwekkende aanwezigheid van actieve boeddha's”. 'Aanwezig' betekent hier zijn, temidden van de wereldse gebeurtenissen, ook als die alles behalve rooskleurig zijn. 'Actief' betekent betrokken, op zoek naar mogelijkheden om de wereld beter te maken, op welk niveau dan ook. 'Boeddha's betekent dat je dat probeert te doen door zo wakker mogelijk te zijn, zo rustig en zo meedogend mogelijk, iets vrijer van je vaste verlangens, afkerigheden en ideeën dan tevoren. En 'ontzagwekkend' betekent dat dit inderdaad zoveel meer, zoveel fijner, zoveel zinvoller is dan enkel maar wat rust zoeken om je leven vol te houden. Zen rocks.
Voor de hele reeks, klik hier.