23 februari
Case
De leerling vroeg: “Zonder al dat onderricht te gebruiken, hoe geef je dan les aan iemand?
Mazu zei: “Ik zou zeggen dat het geen ding is.”
Kort
Het doel beweegt. Onophoudelijk.
Iets langer
Dit gesprek volgt na de uitwisselingen die ik de vorige dagen kort besproken heb. Na een aantal vragen en antwoorden tussen Mazu en zijn leerling, drukt de leerling nu op een reset-knop. “Kun je me nu vertellen waar de zen over gaat zonder woorden als 'geest' of 'Boeddha' of 'leegte' te gebruiken? Mazu antwoord dat het geen ding is. 'Geen ding'. Nog zo'n zen-cliché.
Soms vragen mensen wat nu eigenlijk het echte zen-ideaal is. Is het zo geheim dat het niet verteld mag worden? Is het zo mystiek dat het niet in woorden uit te drukken is? Is het een pedagogische truc om et vaag te houden, zodat mensen er op basis van hun eigen ervaring toe komen, in plaats van het te imiteren? Daar heeft het inderdaad allemaal wel wat mee te maken. Maar belangrijker is dat het zen-ideaal niet zo vast ligt als je zou denken. Het is geen ding.
Niet alleen onze illusies of onze dwaze gedachten zijn veranderlijk en vluchtig. Ook invullingen van de verlichting hangen af van de situatie. Het ideaal dat de Boeddha voor ogen had in de zesde eeuw voor onze jaartelling, lijkt niet helemaal hetzelfde als het ideaal dat middeleeuwse Chinese zenmeesters voor ogen hadden. Het was opnieuw wat anders in de moderne tijden, en het lijkt erop dat het weer wat anders zal moeten worden in onze klimaatveranderende tijden. Verlichting is een activiteit. In een situatie. Als de situatie verandert, verandert de verlichting. Die praktijk kun je beginnen door simpelwg te gaan zitten, niet te bewegen en op te merken dat niets van wat je waarneemt vast te leggen is als een ding.
Voor de hele reeks, klik hier.