6 februari
Case
Naar dingen grijpen is zeker verdwazing, maar opgaan in de eenheid is nog geen verlichting.
(Shitou Xiqian Cantongqi)
Kort
Je één voelen met alles kan fijn zijn, maar daaruit besluiten dat je verlicht bent maakt je dwaas.
Iets langer
Er is iets vreemds met deze zin. Hij komt uit de Cantongqi, (Sandokai in het Japans), een Chinees gedicht dat in het traditionele zen-ochtendritueel wordt gezongen. De titel betekent 'het versmelten van de verschillen en de eenheid'. Elke zichzelf respecterende zenleraar heeft er wel een commentaar op geschreven. Wat me daarbij opvalt is dat die commentaren de eenheid op de een of andere manier toch als dieper voorstellen dan de verschillen of de verschijnselen. In mijn eigen praktijk en leven heb ik er daarom een belangrijk punt van gemaakt om niet al te veel gewicht te hangen aan die zogezegde diepzinnige eenheidservaringen. Alsof die zo ontzettend belangrijk zouden zijn. Of onmisbaar. Of (godbetert) dat ze een diepe waarheid zouden laten zien. Verlichting is wat anders. En kijk eens, het staat hier zelfs zwart op wit.
Ik heb de Sandokai in mijn traditionele zenjaren talloze keren gechant, bestudeerd, commentaren erop gelezen en daar veel uit geleerd. Maar het is toch vooral dit ene zinnetje dat is blijven hangen. Het is niet omdat je een eenheidservaring scoort op je meditatiekussen (of tijdens een natuurwandeling, of terwijl je vrijt of de vuilnisbakken buiten zet), dat je 'er' bent. Zo'n ervaring kan je wel een boost geven. Zeker als je een onzeker zelfbeeld hebt. Of als je leven niet geweldig fijn aanvoelt. Dan kan zo'n gevoel een geweldige opluchtig zijn. Maar daarop blijven hangen is te laag gemikt. Ja, we zijn één in de zin dat we allemaal wolken van relaties zijn. Maar de verschillen zijn even waar, even diep, even 'zen' als die eenheid. Lopen roepen dat we allemaal met elkaar verbonden zijn, wordt heel snel een zoveelste poging om te ontsnappen aan de conflicten en spanningen waaruit onze levens bestaan. Voor mij is een zenleven een leven waarin we ons verbonden voelen als relationele wezens, én waarin we de verschillen volop aangaan. Zonder te doen alsof het ene meer waar is dan het ander. Dat is minder makkelijk en het is vooral nooit klaar. Maar je houdt er wel een onophoudelijk zinnig en rijk bestaan aan over. En je hoeft jezelf niet te verkopen als verlicht. Dat is ook handig.
Voor de hele reek, klik hier.