18 januari
Case
"Alles brandt. Wat betekent het dat alles brandt?"
(Boeddha, Adittapariyaya Sutta)
Kort
Als onze zingeving en ons klimaat niet bij elkaar passsen, moet onze zingeving veranderen.
Iets langer
Deze zin is het befaamde begin van de zogenaamde Vuurpreek, een van de bekendste toespraken van de Boeddha. Door zo te beginnen deed hij zijn publiek geloven dat hij het zou hebben over de Indiase vuurmystiek. Die was toen heel prestigieus. Volgens die mystiek kon je door vuuroffers te plengen in contact komen met de goden, zelfs één met hen worden, en een beter volgend leven scoren. De sacrale vuren moesten constant verzorgd worden, opdat ze niet zouden uitdoven. Maar in zijn toespraak draait de Boeddha het beeld helemaal binnenstebuiten. Hij heeft het eerder over hoe de inwendige vuren van onze verlangens, onze haat en onze verdwaasde gedachten ontzettend veel onnodige ellende veroorzaken en dat we die dus maar beter doven. Dat is de letterlijke betekenis van nirvana: uitdoving. Hij gebruikt dus een prikkelend beeld – dat van mystieke vuuroffers – om de aandacht op iets heel anders te vestigen.
Maar nu, vijfentwintig eeuwen later, doet dezelfde aanspreking ons opnieuw aan iets heel anders denken. Terwijl ik dit stukje schrijf, staat in Los Angeles een gebied zo groot als het Brussels Gewest in brand. Wat betekent dit? Dat is nogal wiedes. Dat de klimaatopwarming volop aan de gang is. En dat niemand, ook niet de rijken en beroemden onder ons, van de akelige gevolgen gespaard zullen blijven. Maar het betekent ook nog wat anders. Net zoals de Boeddha de betekenis van 'vuur' veranderde van een mystiek ritueel naar een innerlijk onderzoek, zo vragen de vuurhaarden van onze tijd om een zingeving die radicaal ecologisch is, en niet alleen maar diep in onszelf naar zin zoekt. 'Wat betekent het dat alles brandt?' Dat we onze relatie met de Aardse ecologie verregaand moeten herdenken. Dat we een fundamenteel ecologisch beeld nodig hebben van het goede leven. Die invulling, laten we eerlijk zijn, hebben we nog niet echt. Dat maakt het moeilijk voor ons om zinnig te antwoorden op de klimaatverandering. Misschien kan het boeddhisme of de zen daarin iets te bieden hebben. Maar dan wel op voorwaarde dat we 'zen zijn' op een andere manier bekijken dan we tot nog toe gedaan hebben. 'Alles brandt' betekent dat alles verandert.
Voor de hele reeks, zie hier.