13 april
Case
“Versplinter hemelse gelukzaligheid onmiddellijk in honderd stukken.”
(Dogen Kigen, Gyobutsu-yuigi)
Kort
Versplinterd geluk is vermenigvuldigd geluk.
Iets langer
Dogen noteert deze raadselachtige zin in Gyobutsu-yuigi. Dat betekent “Ontzagwekkende aanwezigheid van actieve boeddha's". Ik ben fan van het woord 'ontzagwekkend'. Om een zinvol leven te leiden moet je met minstens één ontzagwekkend iets in contact staan. Daarom is het van belang is om dat ontzagwekkende 'iets' goed uit te kiezen. Je kunt door allerlei dingen van je sokken geblazen worden, en lang niet al die dingen leiden tot een duurzaam geluk. Je kunt heel erg onder de indruk zijn van een fascistoïde leider die van de daken roept dat hij de enige is die het land kan redden. Je kunt onder de indruk zijn van de roes die drugs opwekken. Je kunt onder de indruk zijn van om het even welke verlokking. De menselijke tragedie is dat we bijzonder vatbaar zijn voor verlokkingen die ons zeker heel erg ongelukkig zullen maken.
Eén van de verlokkingen waar Dogen zijn pijlen op richt is wat hij 'hemelse gelukzaligheid' noemt. Zulke gelukzaligheden zijn wel degelijk te scoren, bijvoorbeeld in zenmeditatie. Waarom moet dat dan zo nodig in honderd stukken versplinterd worden? Mogen we ons zelf al niet eens meer supergelukkig voelen op ons zitkussen?
Tuurlijk wel. En het zou jammer zijn mocht je dat nooit ervaren. Het traditionele boeddhistische wereldbeeld heeft zelfs een plekje voorzien voor hemelse gelukzaligheid. In de oorspronkelijke versie spreekt Dogen over 'de Tusita-hemel'. Dat is in de boeddhistische mythologie een hemel waar wezens die in hun volgende leven zeker een boeddha zullen worden een tijdlang mogen uitrusten van hun lange voorbereidingsperiode. De mythische Boeddha van de toekomst, Maitreya, wordt vaak afgebeeld, rustig zittend, met zijn hoofd rustend op zijn rechterhand, tot hij opnieuw herboren zal worden en aan boeddhawerk op Aarde zal beginnen. Het zijn vaak heel mooie beelden, het loont de moeite om het op te zoeken.
Maar Tusita is een tussenstation. Het echte werk moet nog beginnen: verlichting verspreiden in de wereld. En dat is dus waartoe Dogen hier oproept. Zodra je in Tusita aankomt, proficiat, maar sla die hemel zo snel mogelijk aan diggelen, en begin aan het echte werk?
Wat kunnen we hier nu mee in onze niet-mythologische, dagelijkse praktijk? Er komen me twee dingen voor de geest. Ten eerste maken we maar beter niet te veel van gelukzaligheid die ons, al dan niet in meditatie, kunnen overvallen. Geniet ervan als het er is, maar doe alstublieft niet alsof je verlicht bent. Je krijgt even rust, dat is alles. Zet die energie zo snel als je kunt in honderd activiteiten die de wereld ten goede komen. Dat is pas ontzagwekkend. Ten tweede betekent het dat het met gelukzaligheid omgekeerd gesteld als met mededogen. Waar gedeelde smart halve smart is, is versplinterde gelukzaligheid vermenigvuldigde gelukzaligheid. Versplinter die hemel dus meteen!
Voor de hele reeks, klik hier.
Als je deze teksten ook in de praktijk wil brengen, kun je deelnemen aan de online ZIT-sessies.